Toplum hayatını düzenleyen, insanların biribirine saygı duymasını ve farklılıklarla bir arada yaşamasını sağlayan hoşgörü, amacı insana ve topluma zarar vermek olmayan hata ve kusurların, farklı inançlara ait düşüncelerin ve farklılıkların anlayışla karşılanması, mazur görülmesi durumudur. Toplumu oluşturan bireylerin hatalarıyla, kusurlarıyla ve farklı düşünceleriyle bir araya gelerek toplumsal hayatı oluşturması ve toplumsal hayatın barış ve huzur içinde sürdürülebilmesi ancak hoşgörü ile mümkün olabilir.
Hoşgörülü olmak anlayışlı olmayı gerektirir. Çünkü hoşgörü sadece başkasının ayıplarını veya farklılıklarına görmezden gelmek değil empati yaparak kusurlu veya farklı olan kişiyi anlamaktır. Olaylara başkasının gözü ile bakabilmek, çevremizde kusur, hata veya farklılık olarak gördüğümüz şeyleri o durumları yaşayan kişilerin bakış açısı ile değerlendirebilmek bizim anlayışımızı geliştirir ve olaylara bakış ufkumuzu açar.
Hoşgörülü insan olayları veya düşünceleri anlamaya çalışan insandır. Karşılaşılan olayların içyüzünü anlamadan, dile getirilen düşünceyi değerlendirmeden karşı çıkmak, hatta tepki göstermek kişiyi uzlaşılmaz bir karakter yapar. Ortaya çıkan hata, kusur veya düşünce her ne kadar rahatsız edici olsa da onları engellemeye çalışmak, tepki göstermek veya şiddetle reddetmek insanların sizden uzaklaşmasına ve saygınlığınızı kaybetmenize sebep olur. Çünkü hoşgörüsüzlük durumu hoş görülmesi ve tahammül edilmesi olanaksız bir durumdur.
Farklılıklara açık insan hoşgörülü insandır. Farklılıkların olmadığı hiçbir toplumsal yapı yoktur. Farklılıklar ailede başlar ve içinde bulunulan çevre genişledikçe artar. İnsanların mizaçları, karakterleri, düşünce tarzları, dili, dini, cinsiyeti, ırkı, sahip olduğu fiziksel özellikler ve yetenekler bu farklılıkları oluşturur. Hoşgörülü olma bütün bu farklılıkları bilmeyi, anlamayı ve saygı göstermeyi gerektirir.
Dost kazanmanın, ihtiyaç duyulduğunda başvurulan, ihtiyacı olduğunda etrafındakiler tarafından desteklenen bir kişi olmanın ve toplumda saygınlık kazanmanın yolu her düşünceye açık, kusurları görmezden gelen ve affedebilen, farklılıklara olumsuz tepkiler vermeyen bir anlayışa sahip olmaktır. İnsanları hataları, kusurları ve farklılıkları için yargılama, farklı düşüncelere tahammül edememe gibi hoşgörüsüzlük durumları uygar olmaktan uzak, toplumsal yapıya uygun olmayan bencilce davranışlardır.
Hoşgörüsüzlük ve farklılıklara açık olmamak kişiyi önyargılı, anlayışsız ve bağnaz yapar. Sürekli başkalarında hata arayan bu kişilerin gerçek dost edinmesi olanaksızdır. Önyargı kişinin bütün kabiliyetlerini körelten, hayata bakış açısını daraltan ve onu toplumda yalnızlaştıran bir yaklaşımdır. Önyargılı insan karşılaştığı farklılıkları akıl süzgecinden geçirmeden doğrudan reddeder veya kabul eder. Bu durum kişinin düşünsel ve davranışsal bozukluk yaşamasına ve toplum tarafından dışlanmasına sebep olur.
Hoşgörü farklılıklar ve kusurlar içindir. Kabahat ve suç kapsamına giren, doğrudan kişiye ve topluma zarar verme düşüncesi ile yapılan veya bu düşünce ile yapılmasa bile zarar veren düşünce, tavır ve eylemler ile toplumun ahlaki yapısına uygun olmayan durumlar hoş görülmez. Bu tip davranışlara müsamaha göstermek hoşgörü değil suç ortaklığıdır.
İnsana ve topluma zarar vermemek şartı ile yaşanılan aykırı durumlara, hatalara, farklılıklara ve farklı düşüncelere karşı hoşgörülü olmanın yolu şu beş davranışta gizlidir:
- Bil: Herkesin hatalarıyla, kusurlarıyla, yaratılışıyla, farklılıklarıyla, kendine özgü bir birey olduğunu bilin.
- Dinle: Bir olayın sebebini veya dile getirilen düşünceyi, sizin düşüncelerinize aykırı olsa da dinleyin.
- Anla: Dile getirilen fikri, kasıtsız yapılan kusuru veya düşüncelerinize ters bir olayı anlayın.
- Tahammül et: Farklılıklar, hatalar ve kusurlar can sıkıcı olsa da zararsız olduktan sonra tahammül edin. Kendi düşüncenizi dayatma ile kabul ettirmeye çalışmayın veya rahatsız olduğunuz kusuru kusur sahibinin yüzüne vurmayın.
- Saygı duy: Bildiğiniz, dinlediğiniz, anladığınız şeylere saygı duyun.