Atatürk'ün doktoru Doktor Rıza Nur'un hatıralarında bütün tafsilatlarıyla anlatır Lozan'ı. Kitabı uzun yıllar önce okumuştum. Kitabın adı 'Hayat ve Hatıratım'.
Birçok defa toplatılmış bir kitaptır. Sıradışı şeylerden bahseder. Bu yüzden olsa gerek, yazar hatıratının ölümünden sonra yayımlamasını ister.
Rıza Nur Sinopludur. Lozan Antlaşmasında yetkili üç şahıstan biridir. Kendi tabiriyle "İsmet Fransızca bilmediğinden" bütün müzakereler Rıza Nur vasıyasıyla yapılmıştır.
Milliyetçidir. İsmet İnönü'yü sevmez. 'Bu adam Kürttür, baştan bilseydim onunla yola çıkmazdım' der.
Kendisi Lozan'da Musul, Kerkük, Batum gibi yerlerin alınabileceğini savunarak "İsmet korkak adamın tekiydi, İngilizlerin blöflerinden çok korkuyordu" der. "İsmet harici dil bilmediğinden salonda boş boş oturuyordu" babında şeyler söyler.
Hayat ve Hatıratım'da sadece Lozan'ın resmi yönünden bahsetmez. Lozan heyetinin nerede nasıl kaldıklarını ve akşamları nasıl eğlendiklerini de anlatır. "Yahya Kemal bu taraflardaymış, ziyaretimize geldi. Felekten bir gece çaldık" tarzı detaylara yer verir.
Hatta daha da teferruata girerek "Müzakereler bazen sıkıcı oluyordu. Bir ara bir baktım bizim katip Hasan (Hasan olmalı, öyle hatırlıyorum) burnunu karıştırıyor. Garp medeniyetinin göbeğinde milletimizi ne kadar kötü temsil ettiğini düşünerek Hasan'ı dürttüm. O da burnunu karıştırmaktan vazgeçti. Kafamı kaldırdım bir gören var mı diye. Birde baktım ki Avusturya temsilcisi bütün aşk, şevk ve gayretiyle burnunu karıştırıyor. Elde ettiği nevaleyi de işaret parmağı ile başparmağı arasında bir müddet yuvarlayıp sonra da salonun ortasına doğru havan mermisi gibi fırlatıyor."
Kitabı okuyalı çok uzun yıllar oldu. O yüzden hadiseleri aklımda kaldığı kadarıyla kendi cümlelerimle yazdım. Herkese tavsiye edebileceğim güzel bir kitap ama şu anda piyasada var mı yok mu bilmiyorum.